معجم المصطلحات الأصولیة (کتاب)

---

«معجم المصطلحات الاصولیة»، اثر محمد حسینی ، شامل تعریف مجموعه‌ای از اصطلاحات اصولی می‌باشد که به زبان عربی و در سال ۱۹۹۵ م، نوشته شده است.

۱ - ساختار کتاب

---

کتاب، با مقدمه مؤلف در اشاره به نحوه تدوین مباحث آغاز و مطالب، به ترتیب حروف الفباء تنظیم شده است.
اساس کار مؤلف، تنظیم و تدوین مسائل و اصطلاحات اصولی بر اساس مذهب شیعه امامیه می‌باشد، اما به برخی اصطلاحات مشهور اهل سنت نیز اشاره شده است.
برخی از اصطلاحات، دارای تعاریف متعددی می‌باشند که در مورد آنها، به بهترین و واضح‌ترین تعریف، اکتفاء شده و در موارد اختلافی، به قائل هر تعریف، اشاره شده است.
در مواردی که تعریفی جدید و ابتکاری بوده است، نام مبتکر آن تعریف، ذکر شده است.
نویسنده، سعی نموده است تا در حد امکان، برای توضیح اصطلاحات، از مثال، استفاده نماید.

۲ - گزارش محتوا

---

نمونه‌هایی از مطالب کتاب:

۲.۱ - اباحه

تخییر مکلف از طرف شارع، بین انجام یا ترک فعل، بدون ترجیح یکی از آن دو؛

۲.۲ - اماره

سه تعریف از آن ارائه شده است:

۲.۲.۱ - تعریف مرحوم مظفر

هر چیزی که شارع آن را به عنوان سبب برای حصول ظن، معتبر کرده باشد، مانند خبر واحد؛

۲.۲.۲ - تعریف آیة الله مشکینی

حکمی است که در حق جاهل به واقع، به لحاظ کاشفیت ذاتی، ولی ناقص آن از واقع، جعل شده است؛

۲.۲.۳ - تعریف شهید صدر

حکم ظاهری مرتبط با کشف دلیل ظنی معین به نحوی که کشف آن دلیل، ملاک تام جعل حکم می‌باشد؛

۲.۳ - اجتهاد قیاسی

روشی است برای وضع احکام شرعیه برای وقایع جدید، در مواردی که حکم آن در کتاب و سنت وجود نداشته باشد، با قیاس بر مواردی که نص شرعی وجود دارد؛

۲.۴ - اجزاء

اتیان ماموربه با تمام شرایط و اجزای معتبر شرعی و عقلی آن، طبق امر مولی، چه آن امر، اختیاری واقعی باشد، یا اضطراری و ظاهری، به گونه‌ای که امتثال آن امر شمرده شود؛

۲.۵ - اجماع

تعاریف گوناگونی برای آن ذکر شده است:
الف) اتفاق خاص؛
ب) اتفاق مجتهدین امت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بعد از وفات ایشان، در عصری از اعصار، بر یک حکم شرعی؛
ج) هر قول دارای حجت شرعی، و لو قول یک نفر؛
و...

۲.۶ - اراده تکوینیه

دو تعریف برای آن ذکر شده است:
الف) اراده‌ای که متعلق آن، خصوص امور واقعیه است؛
ب) اراده صدور فعل، بدون تخلل اراده غیر در صدور آن، مانند اراده خداوند در خلق عالم.
اراده تشریعیه، جدیه، استعمالیه و استقبالیه از انواع دیگر اراده می‌باشند که تعریف شده‌اند.

۲.۷ - استصحاب

تعاریف گوناگونی برای آن ذکر شده است، مانند «حکم به بقاء آنچه قبلا بوده است» و...
استصحاب، دارای انواع مختلفی است، از قبیل: استصحاب برائت یا عدم اصلی؛ استصحاب تدریجیات؛ استصحاب تنجیزی؛ استصحاب تعلیقی؛ استصحاب حکمی و... ؛

۲.۸ - اشتراک لفظی

تعدد معانی حقیقی یک لفظ در یک زبان، مانند لفظ عین که در زبان عربی، به معنای چشمه، جاسوس، چشم و... می‌باشد؛

۲.۹ - اصالة البرائة العقلیة

حکم عقل به عدم استحقاق عقوبت فعلی که حکم آن مشکوک بوده و دلیلی برای آن وجود ندارد؛

۲.۱۰ - بیان

اظهار معنا و ایضاح چیزی که قبلا مستور بوده است؛

۲.۱۱ - تبادر

حضور معنایی از لفظ در ذهن هنگام شنیدن آن، بدون کمک گرفتن از قرینه؛

۲.۱۲ - جعل

ثبوت حکم در شریعت؛ یعنی تشریع آن از طرف خدا، مانند وجوب حج بر مسلمان؛
.

۲.۱۳ - حجت

ادله شرعیه‌ای که واسطه اثبات متعلق خود می‌شوند، به حسب جعل شرعی، بدون آنکه بین آنها و بین متعلقاتشان، علقه ثبوتیه وجود داشته باشد؛

۲.۱۴ - خبر متواتر

خبری که راویان آن، به حدی زیاد باشد که عادتا تبانی آنها بر دروغ، بعید باشد و این وصف، در تمام طبقات روات، استمرار داشته باشد؛

۲.۱۵ - دلالت

بودن شی ء به گونه‌ای که از فهم آن، فهم شی ء دیگری لازم آید و انواع آن، عبارت است از: دلالت اشاره؛ اقتضاء؛ التزامیه؛ ایماء؛ تصدیقیه؛ تصوریه؛ تضمنیه؛ تنبیه؛ ذاتیه لفظیه؛ سببیه لفظیه؛ سیاقیه؛ لغویه؛ مطابقیه و...

۲.۱۶ - اصطلاحات دیگر

از دیگر اصطلاحاتی که تعریف شده‌اند، عبارتند از: ذریعه؛ رخصت؛ رکن؛ سبب؛ سد باب اجتهاد؛ شبهه بدویه؛ شرط متاخر؛ صحت؛ صریح؛ طریقیت؛ طلب؛ ظاهر؛ ظن؛ عام استیعابی؛ عرف؛ غایت؛ غیر مستقلات عقلیه؛ فاسد؛ فرد مردد؛ قاعده؛ قبح؛ کراهت؛ کنایه؛ لفظ ظاهر؛ لفظ مجمل؛ ماده امر؛ متواتر معنوی؛ ناقل؛ نسبت تامه؛ هیئت امر؛ هیئت جمع؛ واجب و...

۳ - وضعیت کتاب

---

کتاب، فاقد فهرست و پاورقی می‌باشد.

۴ - پانویس

---